در 29 آوریل 1682، نقطه عطفی در تاریخ روسیه رقم خورد و سلطنت یکی از بزرگترین و تاثیرگذارترین حکمرانان این کشور، پتر الکسی‌یویچ رومانوف، که بعدها به پتر کبیر شهرت یافت، آغاز شد. این رویداد، سرآغاز تحولات بنیادین و گسترده ای بود که چهره روسیه را برای همیشه تغییر داد و آن را از یک پادشاهی منزوی و نسبتاً عقب مانده به یک امپراتوری قدرتمند و مدرن در عرصه اروپا تبدیل کرد.

زمینه های به قدرت رسیدن:

به قدرت رسیدن پتر به سادگی صورت نگرفت. پس از مرگ تزار فئودور سوم در سال 1682، بحرانی بر سر جانشینی به وجود آمد. دو جناح قدرتمند از خانواده رومانوف برای به قدرت رساندن نامزدهای خود، ایوان پنجم (برادر ناتنی ناتوان پتر) و پتر دهم ساله، به رقابت پرداختند. در نهایت، با دخالت استرلتسی ها (سپاهیان ویژه روسیه) که از نفوذ خاندان ناریشکین (خانواده مادر پتر) ناخشنود بودند، شورشی به پا شد و در نتیجه، ایوان پنجم و پتر به طور مشترک به عنوان تزار منصوب شدند و خواهر بزرگترشان، سوفیا الکسی‌یونا، به عنوان نایب السلطنه زمام امور را در دست گرفت.

این دوره نایب السلطنتی سوفیا تا سال 1689 ادامه یافت. پتر در این مدت بیشتر به امور نظامی و دریانوردی علاقه نشان می داد و با خارجیانی که در مسکو ساکن بودند، ارتباط برقرار کرد. این ارتباطات او را با فناوری ها و ایده های جدید اروپایی آشنا ساخت و بذرهای تحولات آینده را در ذهن او کاشت.

آغاز سلطنت انفرادی و تحولات بنیادین:

در سال 1689، پتر با کنار زدن خواهرش سوفیا، قدرت را به طور کامل در دست گرفت و سلطنت انفرادی او آغاز شد. پتر مصمم بود تا روسیه را به یک قدرت اروپایی تبدیل کند و برای رسیدن به این هدف، برنامه اصلاحات گسترده و جامعی را در زمینه های مختلف به اجرا درآورد.

اصلاحات نظامی: پتر به نوسازی ارتش روسیه توجه ویژه ای داشت. او با الگوبرداری از ارتش های اروپایی، نظام وظیفه اجباری را برقرار کرد، افسران را برای آموزش به خارج فرستاد و کارشناسان خارجی را برای آموزش نیروهای روسی استخدام کرد. تاسیس نیروی دریایی روسیه یکی از مهمترین اقدامات او در این زمینه بود.

اصلاحات اداری: پتر نظام اداری ناکارآمد روسیه را متحول کرد. او نهادهای قدیمی را منحل و نظام دیوانی جدیدی بر اساس اصول اروپایی ایجاد کرد. تقسیم کشور به استان ها و فرمانداری ها و ایجاد سنا به عنوان نهاد مشورتی از جمله این اصلاحات بود.

اصلاحات اقتصادی: پتر برای تقویت اقتصاد روسیه، به توسعه صنایع، تجارت و معادن توجه کرد. او از متخصصان خارجی برای راه اندازی کارخانه ها و معادن دعوت کرد و سیاست های تجاری حمایتی را به اجرا درآورد. ساخت کانال ها و راه ها برای تسهیل تجارت نیز از اقدامات مهم او بود.

اصلاحات اجتماعی و فرهنگی: پتر تلاش کرد تا فرهنگ و آداب و رسوم روسیه را به فرهنگ اروپایی نزدیک کند. او پوشیدن لباس های اروپایی را برای درباریان و مقامات اجباری کرد، برگزاری مهمانی های به سبک اروپایی را ترویج داد و آموزش علوم و فنون جدید را تشویق کرد. تاسیس آکادمی علوم سن پترزبورگ در زمان او گامی مهم در جهت توسعه علمی روسیه بود.

ساخت سن پترزبورگ: یکی از نمادین ترین اقدامات پتر کبیر، تاسیس شهر سن پترزبورگ در سال 1703 در سواحل دریای بالتیک بود. او این شهر را به عنوان "پنجره ای به سوی اروپا" طراحی کرد و آن را به پایتخت جدید روسیه تبدیل نمود. معماری اروپایی این شهر نشان دهنده گرایش پتر به غرب بود.

جنگ های موفق و گسترش قلمرو:

سلطنت پتر با جنگ های متعددی همراه بود که مهمترین آنها جنگ بزرگ شمالی (1700-1721) علیه سوئد بود. پیروزی روسیه در این جنگ، دسترسی این کشور به دریای بالتیک را تضمین کرد و جایگاه آن را به عنوان یک قدرت بزرگ اروپایی تثبیت نمود. پتر همچنین در جنوب با امپراتوری عثمانی درگیر شد و تلاش هایی برای دسترسی به دریای سیاه انجام داد.

میراث پتر کبیر:

پتر کبیر در سال 1725 درگذشت، اما میراث او برای روسیه ماندگار شد. او با اصلاحات جسورانه و دوراندیشانه خود، روسیه را از یک کشور منزوی و عقب مانده به یک امپراتوری قدرتمند و مدرن تبدیل کرد. او ارتش و نیروی دریایی روسیه را نوسازی کرد، نظام اداری را کارآمدتر ساخت، اقتصاد را تقویت کرد و فرهنگ روسیه را با دستاوردهای اروپایی آشنا نمود.

با وجود برخی انتقادات به روش های سختگیرانه و متمرکز او، پتر کبیر به عنوان یکی از بزرگترین رهبران تاریخ روسیه شناخته می شود. آغاز سلطنت او در 29 آوریل 1682، سرآغاز عصری نوین در تاریخ این کشور بود که تا به امروز نیز تاثیرات آن محسوس است. او نه تنها قلمرو روسیه را گسترش داد، بلکه مهمتر از آن، ذهنیت و جهت گیری این کشور را به سوی پیشرفت و تعامل با جهان خارج تغییر داد.